Wetenschappers kaarten kennisgebrek over menstruatie aan: 'Niet alleen vrouwen zijn hormonaal' (2024)

Waarom weten we nog zo weinig over menstruatie? Dat vragen wetenschappers aan de Universiteit Utrecht Lotte Gerritsen (neurowetenschap en klinische psychologie) en Anne Marieke Doornweerd (anticonceptie-researcher) zich ook af. In de tweedelige podcast Bloody Science gaan de twee wetenschappers in op menstruatie, hormonen en anticonceptie.

De podcast begint met een anekdote: „Toen Sally Ride, de eerste Amerikaanse vrouwelijke astronaut, in 1983 de ruimte in ging, kreeg zij van haar mannelijke collega’s bij NASA maar liefst honderd tampons mee, met de touwtjes aan elkaar geknoopt. Ze ging slechts een week. De reden volgens NASA? ‘We just want to be safe’. Men kon raketten bouwen, naar de maan reizen, maar hoe het zat met ongesteldheid, of hoe lang een vrouw ongesteld was… dat was een mysterieus raadsel.”

Onderzoek naar menstruatie

De situatie met NASA is inmiddels alweer 40 jaar geleden. Maar hoeveel zijn we nu echt opgeschoten op het gebied van menstruatie? „Het is complex”, geeft Doornweerd toe. Er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan, maar ook in de laatste jaren worden er nog nieuwe dingen ontdekt. Doornweerd kaart een Amerikaans onderzoek aan uit 2020, waarbij een onderzoeker een maand lang elke dag onder een scan ging.

Uit dat onderzoek bleek dat je hersenstructuur verandert tijdens de cyclus, waardoor de manier waarop je communiceert ook verandert. „Wat dat precies betekent, dat is nog heel moeilijk aan te duiden, evenals welke hormonen daar verantwoordelijk voor zijn en hoe het precies tot stand komt.”

Wél bleek uit het onderzoek dat dit niet alleen gebeurt bij vrouwen, maar ook bij mannen. „Dat hormonale is direct geassocieerd met de vrouw, terwijl als je mens bent, ben je van nature een hormonaal wezen. Je hele lichaam wordt gereguleerd door hormonen, dus dat hormonaal zijn vooral op vrouwen wordt afgewezen, is niet gegrond.”

Vrouwen geweerd

Doornweerd wijt het gebrek aan kennis over menstruatie aan het feit dat vrouwen „sowieso worden geweerd uit wetenschappelijke onderzoeken”. „Het past heel goed bij de trend om sekse-specifieke effecten en nog specifieker ervaringen en aandoeningen van vrouwen gewoon weinig te onderzoeken”, concludeert Doornweerd, terwijl bijna vier miljard mensen over de hele wereld vruchtbaar zijn en dus te maken hebben met een hormonale cyclus.

Doordat er een gebrek aan kennis heerst, worden menstruatie-gerelateerde problemen veelal niet (op tijd) gezien door (huis)artsen. „Het kan soms zomaar tien jaar duren voordat een arts of jijzelf ontdekt dat er iets aan de hand is”, vertelt Doornweerd.

„Gynaecologen zeggen bij klachten vaak; ‘Begin maar lekker met de pil’, terwijl je ondertussen gewoon een hele serieuze aandoening kan hebben.” Doornweerd benadrukt dat mensen, en ook artsen, zich moeten informeren en klachten niet moeten bagatelliseren.

Desinformatie en gebrek aan kennis

De anticonceptiepil is sowieso een veel besproken onderwerp de laatste jaren. Vooral de kijk erop is veranderd, mede door een gebrek aan kennis, maar ook door desinformatie. „Op sociale media promoten influencers regelmatig onbetrouwbare anticonceptiemethodes of verspreiden desinformatie.”

Ook het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) merkt deze ontwikkeling. Volgens het CBS raken de laatste jaren steeds meer jonge vrouwen ongewenst zwanger. „Tegenwoordig zijn mensen heel erg voorzichtig met de pil aan het worden”, legt Gerritsen uit. „Zo voorzichtig zelfs dat best veel jonge meiden overgaan op natuurlijke anticonceptie. Dan houden ze met een app bij wat hun temperatuur is (om te kijken wanneer je ovuleert, red.) en dan hopen dat ze zo niet zwanger worden. Maar toch zien we wel dat er meer zwangerschappen zijn, en die zijn niet altijd gewenst.”

De desinformatie over de anticonceptiepil sijpelt ook door tot de wetenschappelijke wereld. „Er zijn wetenschappers die ermee aan de haal gaan en ook beweren dat hun studies laten zien dat er bijvoorbeeld een verhoogd risico op suïcide is door het gebruik van de pil”, weet Gerritsen. „Terwijl ze dat dan helemaal niet onderzocht hebben, maar dan is er heel indirect een klein stofje dat misschien invloed heeft. Maar dat krijgt dan vervolgens heel veel aandacht, omdat het zo lekker pakkend is.”

Taboe

Of het nou verouderde informatie is of desinformatie: menstruatie blijft voor de wetenschappelijke wereld en daarbuiten nog altijd een taboe-onderwerp. Of en wanneer die kenniskloof gaat verdwijnen, vinden beide wetenschappers moeilijk te zeggen. „Recent hadden we bijna alle Europese wetenschappers die bezig zijn met dit onderwerp uitgenodigd om bij elkaar te komen. Om samen sterk te zijn en samen kennis uit te wisselen. We hebben toen ook geprobeerd mannen uit te nodigen, maar ze wilden niet.”

En zonder mannen in een onderzoeksteam, wordt het aanvragen van een beurs moeilijk. „Zonder diversiteit is er geen onderzoeksgeld.”

Aflevering 1 en 2 van de podcast zijn via Spotify te beluisteren.

Zo heeft Nederland uiteindelijk gestemd tijdens de Europese verkiezingen

Verlies op links, winst op rechts: de voorkeuren van Europa bij de Europese verkiezingen

Patty Brard openhartig over moeizaam verleden met dochter: ‘Had er voor haar moeten zijn’

Reacties